با فرزندانمان چگونه رفتار کنیم

شیخ محمد علی امینی

مدیر مدرسه دینی سلطان العلماء لنگه

فرزند نعمت است و زینت، امانت است و مسئولیت

الف) از بزرگترین نعمت خداوند بر انسان در این جهان، نعمت اولاد است، چه آنها بخشش الهی و عطیه خداوندی‌اند که به هر کس از بندگانش که بخواهد عطا می‌نماید گر چه فقیر باشند و از هر کس که بخواهد باز می‌دارد گرچه غنی باشد چنان که خداوند می‌فرماید:

: ]لله ملک السموات و الارض یخلق ما یشاء یهب لمن یشاء اناثا و یهب لمن یشاء الذکور* او یزوجهم ذکرانا و اناثا و یجعل من یشاء عقیما انه علیم قدیر[^[1][1]

(مالکیت و حاکمیت آسمانها و زمین از آن خداوند است. هر چه بخواهد می‌آفریند. به هرکس که بخواهد، دخترانی می‌بخشد و به هر کس که بخواهد پسرانی عطا می‌کند. و یا اینکه هم پسران و دختران می‌دهد و خداوند هر که را بخواهد نازا می‌کند بدرستی که بس آگاه و توانا است)         برای پی بردن به اهمیت این نعمت، کافیاست بدانیم کسانی که از نعمت اولاد محرومند چگونه می‌سوزند و حسرت می‌خورند و آرزو می‌کنند خداوند به آنان فرزند عطا کند که دنیای او را سرشار از سرور و شادمانی نماید.

ب) فرزندان زینت زندگی هستند آنان گلهای سر سبدی هستند که رنجها و سختیهای زندگی را از پدرانشان سبک می‌نمایند و وجود آنان در خانه، به گل در بوستان می‌ماند که بر شادابی والدین در خانه می‌افزاید حضورشان دل را شاد و دیدنشان، چشم را روشن و گفتگوی آنان روح را منبسط می‌نمایند. خداوند می‌فرماید: ]المال و البنون زینة الحیاة الدنیا[^[2][2] یعنی مال و فرزندان زینت زندگی دنیا هستند.

ج) فرزندان امانت خداوند و مسئولیت. آنان نزد پدر و مادر امانتند که خداوند آنان را به نگهداری در رعایت‌شان مکلف و به تربیت شایسته آنان سفارش نموده. پدران و مادران، در پیشگاه خداوند مسئول تربیت فرزندان‌شان هستند. چنانکه رسول اللهr می‌فرماید: «همه شما سرپرست زیردستان‌تان می‌باشید». مرد در خانه‌اش سرپرست است و از زیر دستانش مسئول می‌باشد و زن در خانه شوهرش سرپرست است و از زیر دستانش مسئول می‌باشد همچنین رسول اللهr می‌فرماید: هیچ پدری خدمت نکرده به فرزندش بهتر و ماندگارتر از ادب خوب. ابن عمر رضی الله عنهما می‌گوید: «فرزندت را تربیت کن زیرا تو در برابر او مسئولی که چگونه او را تربیت کردی و چه به او آموختی».

د) فرزندان همانطور که نعمت و زینت دنیوی هستند اسباب فتنه و آزمایش انسان هم می‌باشند.

خداوند می‌فرماید: ]انما اموالکم و اولادکم فتنه[^[3][3] یعنی: (همانا اموال و فرزندان‌تان اسباب فتنه می‌باشند).

اسباب فتنه بودن آنها از چند جهت است:

1- گاهی برخی پدران بخاطر فرزندانشان به کسب حرام و درآمد نامشروع روی می‌آورند.

2-پدران بخاطر آینده فرزندانشان از جود و احسان محروم می‌مانند و دچار بخل می‌شوند.

3-فرزندان جبن و بزدلی پدران را باعث می‌شوند به این معنی که از ترس یتیم بودن فرزند از ایثار و جهاد فی سبیل الله باز می‌مانند.

4-آنها سبب بی‌تابی و نارضایتی پدران از خداوند می‌باشند برای مثال اگر فرزندی دچار بیماری یا محنتی شود و یا فرزند جوان مرگ گردد پدر، صبر و تحمل را از دست داده اظهار بی‌تابی و بی‌‌قراری می‌نماید.

5- فرزندان موجب دل مشغولی و کوتاهی در ادای واجبات می‌شوند. چنانکه خداوند می‌فرماید: ]یا ایها الذین آمنوا لا تلهکم اموالکم و لا اولادکم عن ذکر الله و من یفعل ذالک فاولئک هم الخاسرون[^[4][4] یعنی: (ای مؤمنان، مال و فرزندان شما را از یاد خدا غافل نکند و کسی که چنین کند آنان زیانکارانند).

آداب استقبال از نوزاد

1- ابراز رضایت به نوزاد چه پسر باشد وچه دختر. زیرا فرزندان قسمت خداوندی هستند و رزاق قسمتها را تعیین می‌نماید ]یهب لمن یشاء اناثا و یهب لمن یشاء الذکور[ (به هر کس بخواهد دخترانی می‌بخشد و به هر کس بخواهد پسرانی عطا می‌کند).

انسان هم نمی‌داند که خیر و برکت در کدامیک می‌باشد چنانکه می‌فرماید: ]ءاباءکم و أبناءکم لاتدرون ایهم اقرب لکم نفعا[^[5][5] (پدران وفرزندانتان، نمی‌دانید کدام‌ یک سودشان برای شما نزدیک‌تر است).

پدر به قسمت الهی راضی باشد و شکرش را در تمام حالات بجای آورد و از نوزاد دختر دچار حزن و نگرانی مباش ، شاید خیریت در این باشد.

2- اذان گفتن در گوش نوزاد چنانکه در روایت است رسول اللهr در گوش حسن و حسین رضی الله عنهما اذان گفته است به امید اینکه نوزاد همیشه به یاد خدا باشد و از فکر و نقشه شیطان در امان بماند.

3- شیرینی به کام او مالیدن و دعای خیر و برکت برایش نمودن چنانکه در صحیح مسلم است. نوزادان نزد پیامبرr آورده می‌شد، برایشان دعای خیر و برکت می‌نمود و شیرینی به کام آنها می‌مالید. نیز ابوموسی می‌گوید: نوزاد پسری نصیبم شد او را نزد پیامبرr بردم، پیامبرr او را ابراهیم نامگذاری کرد و خرما  به کام او مالید.

4- اسم خوب برای نوازد انتخاب کردن که یکی از حقوق فرزندان بر پدران است رسول اللهr می‌فرماید: شما روز قیامت به نامتان و نام پدرانتان خوانده می‌شوید پس نامهای خوب انتخاب کنید. پدرانتان باید از نامگذاری زشت و حقارت آمیز که مایه استهزاء و مسخره دیگران باشد، پرهیز نمایند.

همچنین از اسمهایی که یمن و تشاءم دارد مانند، برکت، خیر، رباح، یسار و غیره پرهیز شود.

که اگر سئوال شود و گفته شود خیر یا برکت نیست موجب کدورت و ناخشنودی می‌باشد و نامگذاری از روز تولد جایز است و می‌شود آنرا تا روز سوم و یا هفتم و بعد از آن به تأخیر انداخت.

5- عقیقه از نوزاد: عقیقه عبارت است از 2 گوسفند از پسر و یک گوسفند از دختر که روز هفتم تولد نوزاد ذبح می‌شود و اگر قبل یا بعد از آن ذبح شود جایز است. حتی اگر یک گوسفند از پسر ذبح شود هم کفایت می‌کند. گوسفند باید تمام شرایط در قربانی را داشته باشد. بهتر است بطور پخته بین فقراء و دوستان توزیع گردد. در حدیث است. هر فرزندی در گرو عقیقه‌اش می‌باشد که در روز هفتم ذبح می‌شود و سر نوزاد تراشیده و نامگذاری می‌شود.

6- تراشیدن سر نوزاد و به وزن موی آن صدقه دادن.

7- ختنه کردن: چه برای پسر وچه برای دختر زیرا ختنه دارای حکمت و فواید بسیاری است و از خصال فطرت به حساب می‌آید.

روش پیامبرr با خردسالان

1- حضرت رسولr فرزندان خردسال را می‌بوسید و آنها را مورد مهر و محبت قرار می‌داد. ابوهریره می‌گوید: رسول اللهr حسن بن علیt را بوسید. اقرع بن حابس که آنجا نشسته بود گفت: من دارای 10 فرزند هستم هرگز آنها را نبوسیده‌ام حضرت به او نگریست و فرمود هر که رحم و عطوفت ندارد مورد رحم خدا قرار نمی‌گیرد.

2- با آنها شوخی می‌کرد چنانکه انس بن مالکt می‌گوید: ابو طلحه دارای فرزندی بنام ابو عمیر بود و همیشه حضرت با او شوخی می‌کرد و او را می‌خنداند.

3- به بچه‌ها سلام می‌گفت و به آنها احترام می‌گذاشت تا احساس شخصیت داشته باشند.

4- با آنها بازی می‌کرد. سعد بن ابی وقاصt می‌گوید: بر رسول اللهr داخل شدم در حالیکه حسن و حسین بر شکم حضرت بازی می‌‌کردند. و بدین وسیله می‌کوشید رضایت خاطر آنها را بدست آورد.

5- بر سر آنان دست می‌کشید. تا از لذت و مهر و عطوفت بهره‌مند و  به بزرگان احترام نمایند. جابر ابن سمره می‌گوید: با رسول اللهr نماز صبح خواندم سپس به سمت اهل و فرزندان حرکت نمودم با او رفتم. فرزندان به استقبال او آمدند حضرت رخسار یکی یکی را نوازش می‌داد و رخسار مرا هم نوازش داد دست مبارک او را خوشبو یافتم گویی از جای‌ عودی در آورده بود.

6- به تعلیم و آموزش آنان همت می‌گماشت. عمر بن ابی سلمه می‌گوید: پسر بچه بودم در دامن رسول اللهr و دستم برای برداشتن غذا به اطراف بشقاب می‌چرخید حضرت به من فرمود: ای پسر بچه نام خدا را یاد کن یعنی بسم الله بگو، به دست راست غذا بردار و از جلو خود بخور.

7- حضرت رسولr وقتی از سفر بر‌می‌گشت فرزندان را که برای استقبال او می‌آمدند بر سواری خود سوار می‌کرد و به آنها اظهار لطف و محبت می‌نمود تا دلهای آنان را برای محبت آماده نماید عبد الله بن جعفرt می‌گوید: حضرت رسولr وقتی از سفر برمی‌گشت مورد استقبال خردسالان اهل بیتش قرار می‌گرفت می‌گوید روزی مرا زودتر از دیگران به استقبال او بردند. مرا جلو خود بر حیوان سوار کرد سپس یکی از فرزندان فاطمه رضی‌الله‌عنها آورده شد. پشت سر خود قرار داد و وقتی وارد مدینه شدیم سه نفری بر حیوان بودیم.

8- از خردسالان اجازه می‌گرفت اگر می‌خواست چیزی از حق آنان بگیرد. سهل بن سعد ساعدی می‌گوید: برای حضرت آب آوردند آن را نوشید، از سمت راست او نوجوانی بود و از سمت چپش ریش سفیدان. از نوجوان پرسید: آیا اجازه می‌دهی آب را به ریش سفیدان بدهم؟ نوجوان گفت: سهم خود را از تو به دیگری نمی‌دهم. حضرت هم ظرف آب را در دست او گذاشت.

9- خردسالان و نوجوانان را در وقت بیماری مورد عیادت و دلجویی قرار می‌داد. زیرا عیادت مریض به خصوص اگر مریضی خردسال باشد اثر درونی بسیار مثبت دارد و مایه دلجویی و ترغیب او به خیر و صلاح می‌باشد.

منبع : مجله نور( ضیاء)

---

---

1- سوره شوری آیه 49 و 50

2- سوره کهف آیه 46

3- سوره تغابن آیه 15

4- سوره منافقون آیه 9

5- سوره نساء آیه 11